Zo’n 35 procent van de inwoners in Miami heeft een Cubaanse achtergrond; de bijnaam van de stad is niet voor niets ‘Capital of Latin America’. De Cubaanse samenleving zit diep geworteld in Miami en de omliggende plaatsen in Zuid-Florida. Dat is merkbaar voor de toerist: je ziet het aan het straatbeeld, de taal, de restaurants, noem maar op. Neem alleen al een kijkje in de wijk Little Havana, en dan voornamelijk in Calle Ocho (8th Street). Een Latijns-Amerikaanse belevenis! Maar hoe komt het nou, die massa-immigratie? En wat zijn Marielitos?

Cubanen in Miami

Immigratie voor de Cubaanse Revolutie

In de vroege zestiende eeuw, ver voor de Louisiana Purchase en het Adams-Onísverdrag (waarbij Amerika land kocht van Frankrijk en Spanje, in respectievelijk 1803 en 1819), hoorden zowel Cuba als Florida tot het Spaanse Rijk. Al in die tijd trokken duizenden Cubanen naar streken die nu tot de Verenigde Staten behoren. In het tweede deel van de negentiende eeuw was er een nieuwe exodus; duizenden Cubanen zagen een beter toekomstperspectief in Florida. Velen kwamen terecht in de (snuif)tabaksindustrie, in steden als Tampa en Key West. Ook tussen 1900 en 1959 kwamen nog zo’n honderdduizend Cubanen het land binnen, vluchtend voor de economische malaise en het dictatoriale bewind op het eiland. En toen kwam de revolutie onder leiding van Fidel Castro.

Toen Cuba onder Castro communistisch werd, verlieten grote aantallen Cubanen het eiland. Honderdduizenden van hen kwamen terecht in de Verenigde Staten. Pas sinds deze golf, na 1959, werd Miami aantrekkelijk voor de Cubanen. De stad werd overspoeld door immigranten – en dan was dit niet eens de laatste emigratiegolf.

In 1980 ontstond er een nieuwe groep Cubanen die hun geboortegrond verliet: de zogeheten ‘Marielitos’. Dit was voorlopig meteen de laatste golf die in Florida arriveerde; in de jaren ’90 en in het nieuwe millennium vertrok men voornamelijk vanaf de zuidelijke kant van het eiland, met eindbestemmingen als Mexico en Houston, Texas.

Mariel Boatlift

In april 1980 stond de Cubaanse regering burgers, gedwongen door een economische crisis, toe om met eigen transport het land te verlaten vanuit Mariel. President Jimmy Carter gooide de grens open. Binnen 72 uur waren 3.000 Cubaanse boten op weg naar Amerika. Snel werd duidelijk dat Fidel Castro de booteigenaren dwong om niet alleen gewone Cubanen, maar ook het uitschot uit zijn gevangenissen en psychiatrische inrichtingen mee te nemen. Castro in een toespraak: “Zij passen zich niet aan de geest van onze revolutie aan. Wij willen hen niet! Wij hoeven hen niet!” Tussen april en mei 1980 werden 125.000 vluchtelingen toegelaten in de Verenigde Staten; het moment in de geschiedenis staat bekend als de Mariel Boatlift. Velen van de ‘nieuwe Amerikanen’ hadden een strafblad; ze zaten nu in Amerika zonder onderdak, geld of vooruitzichten. Toen de ernst duidelijk werd, gooide Carter de grens weer dicht. Castro maalde er niet om. “Ik heb de toiletten van Cuba doorgespoeld naar de Verenigde Staten.” Miami kreeg de reputatie van drugs- en moordhoofdstad van Amerika.

In 2012 was ik op Cuba en ik heb 200 kilometer omgereden over niet al te beste wegen, om een kijkje te nemen in het plaatsje Mariel. Niets herinnert aan die drukke weken in 1980. De bovenste drie foto’s hieronder zijn van 1980, eronder zes foto’s van mijn bezoek aan Mariel.

De bekendste immigrant is een fictieve: Tony Montana, in de film Scarface. In de intro van die film uit 1983 zien we authentieke beelden van Cubanen die vanuit het havenplaatsje Mariel naar Miami reizen (zie het filmpje hieronder). Montana is dan wel fictief, maar heel ver van de werkelijkheid zat regisseur Brian De Palma helaas dus niet.

In de jaren tachtig en de eerste helft van de jaren negentig was Miami dan ook geen veilige bestemming. Het was het domein van de georganiseerde misdaad. Gelukkig heeft een stevige aanpak gezorgd voor een enorme daling in de misdaad, waardoor het toerisme in rap tempo is toegenomen en Miami heeft uit kunnen groeien tot de topbestemming die het nu is.

Key West

Na 1994 werd het aantal Cubanen dat in Amerika toegelaten werd beperkt tot twintigduizend per jaar. Inmiddels is er een totale migratiestop en is de enige manier om naar Florida te vertrekken door gebruik te maken van illegale overtochten per boot.

Op het eiland Key West in de het zuidwesten van Florida vind je het dichtst bij Cuba gelegen plekje van Amerika. Het Southernmost Point ligt op 145 kilometer van Cuba en is een veel gefotografeerd object onder toeristen. De militairen die in Key West gestationeerd zijn zitten daar vooral met als doel om Cuba in de gaten te houden. Na een opheffing van het handelsembargo zou Key West wel eens de grootste toegangshaven naar Cuba kunnen worden. Naar schatting zullen op jaarbasis in totaal een miljoen Amerikanen vanaf dat moment Cuba gaan bezoeken. Zelf was ik in 2012 op Cuba en ik raad iedereen aan om er ook heen te gaan; doe dat dan vóór het land definitief haar authenticiteit verliest.

Toekomst

President Obama vindt, zo werd duidelijk in december 2014, dat het tijd is voor een nieuwe relatie tussen de Verenigde Staten en Cuba. Cuba tot veranderingen dwingen door het land te isoleren, heeft niet gewerkt. Hij wil de verhoudingen normaliseren. Wat zal dit betekenen voor de toekomst? Een nieuwe emigratiegolf? Vriend en vijand zijn het erover eens dat deze stappen van historische betekenis zijn, ongeacht de uitkomst. Obama eindigde een recente persconferentie in het Spaans met een boodschap aan de Cubanen: “Todos somos Americanos“. We zijn allemaal Amerikanen. We zullen zien waartoe het nieuwe beleid zal leiden…